Troszkę o begoniach

Begonie to rośliny o pięknym pokroju, niezwykle dekoracyjnych liściach i efektownych kwiatach o całej gamie żywych, ciepłych barw w różnych odcieniach, począwszy do bieli poprzez żółte, łososiowe do ciepmnopurpurowych i często z jedwabistym połyskiem. Kwiaty bywają pojedyncze, półpełne (przykładem B. elatior) oraz pełne (B. tuberhybrida).

Cały rodzaj Begonii można uznać za wspaniałą kolekcję o wielkiej różnorodności kształtów i kolorów. Określenie rodzaju Begona pochodzi od nazwiska Michela Bѐgona, gubernatora wyspy San Domingo.

Begonia nazywana jest przez polskich systematyków - botaników "ukośnicą", ponieważ należy do rodziny ukośnicowatych (Begoniaceae). Nazwa wynika ze skojarzenia z asymetryczną budową liści, ale niemal wszyscy nazywamy je nadal begonią.

Obecnie w naszym kraju najbardziej rozpowszechniona jest uprawa begonii w gruncie,
przeznaczonych do obsadzania, stylowych dywanowych kwietników miejskich, klombów, modnych waz i  mis, do ukwiecania balkonów i okien, a także do dekorowania grobów na cmentarzach. Są to begonie stale kwitnące i bulwiaste.

Begonie są to najczęściej rośliny wieloletnie, gdyż większość z nich nie traci liści na zimę. Bywają jednak gatunki, które przechodzą stan spoczynku w postaci bulw lub kłączy.

Przyroda sprawiedliwie obdzieliła begonie urodą. Gatunki o liściach niepozornych charakteryzują się efektownymi kwiatami i odwrotnie.

Obok wielu zalet begonie mają także i wady. Najkłopotliwszą dla producentów, a nawet i dla użytkowników jest ich kruchość, toteż zawsze należy obchodzić się z begoniami ostrożnie i delikatnie.

Pnące rośliny drzewiaste

Doskonałym uzupełnieniem roślinności na balkonie są pnącza trwałe. Sprawiają one nieco kłopotu w uprawie ze względu na konieczność zabezpieczania ich na zimę. Trud ten jednak opłaca się, bo przez całe lato można cieszyć się np. kwitnącym powojnikiem.

Zabezpieczanie na zimę.
Jesienią, po zrzuceniu liści, pędy, o ile to możliwe zgromadzamy w jednym miejscu i owijamy papierem falistym lub innym materiałem izolacyjnym. Pojemnik zaś umieszczamy w większym kartonie, tak aby uzyskać 8-10cm odległości między pojemnikiem a kartonem. Przestrzeń tę należy wypełnić jakimś materiałem izolacyjnym np. rozdrobnionym styropianem, trocinami. Rośliny można zabezpieczyć na zimę wynosząc je do pomieszczenia, w którym temperatura przez cały ten okres będzie w okolicy 0st. Wiosną pojemnik wraz z rośliną powraca na balkon.

Szczególnie ważne dla pnączy trwałych są odpowiednie podpory. Najlepsze do tego celu są kratki wykonane z listewek. Ze śliskiego sznurka (linki) pędy pod własnym ciężarem łatwo mogą się osunąć i zniszczyć.

Powojnik wielkokwiatowy zaliczyć można do najpiekniejszych pnączy ze względu na duże kwiaty w wielu kolorach. Niektóre odmiany kwitną przez całe lato. Pędy powojnika rosną silnie przymocowując się do podpór ogonkami liściowymi.

Winobluszcz pięciolistny najpiękniejszy jest jesienią, gdy przebarwiają się jego dłoniasto złożone liście na kolor czerwony. Pędy jego posiadają liczne wąsy zakończone przylgami, dzięki krórym sam wspina się po ścianach. Roczne przyrosty sięgają długości 3-4cm.
Bardzo podobny w sposobie wzrostu i walorach dekoracyjnych do winobluszczu pięciolistkowego jest winobluszcz trójklapowy. Liście winobluszczu trójklapowego są pojedyncze są pojedyncze i układają się dachówkowato. Najefektowniej przebarwia się w pełnym słoncu.

Bluszcz pospolity jest rośliną zimozieloną. Wspina się dzięki korzonkom przybyszowym. Bluszcz dobrze rośnie w cieniu. Dodatkową ozdobę stanowią pędy kwiatowe pojawiające się na dojrzałych osobnikach o liściach owalnych. Bluszcz ten jest szczególnie wrażliwy na wysuszające działanie wiatru. Wymaga więc solidnego zabezpieczenia na zimę.

Byliny

Są to rośliny wieloletnie. Pochodzące z naszej lub podobnej do naszej strefy klimatycznej. Zimują w gruncie najczęściej w postaci korzeni lub innych podziemnych organów, natomiast pochodzące z cieplejszego klimatu musimy przechowywać zimą w pomieszczeniach wilgotnych, w temperaturze kilku stopni powyżej zera.

Rośliny trwałe, niezimujące w gruncie, do których przechowywania warto namawiać, bo pewne ich odmiany są trudne do zdobycia (poza tym są drogie), a przechowywanie zimą nie jest kłopotliwe to: pelargonia rabatowa, pelargonia bluszczolistna, pelargonia wielkokwiatowa, męczennica.

Rośliny te łatwo rozmnożyć samodzielnie, domowym sposobem sporządzając z przechowywanych roślin sadzonki w lutym - marcu. Sadzonka powinna pochodzić ze zdrowego pędu i posiadać kilka liści (tniemy pod węzłem, a liście te usuwamy. Ukorzenianie może mieć miejsce w naczyniu z wodą lub w doniczce z ziemią lub piaskiem o stałej wilgotności. Po kilku tygodniach rośliny ukorzeniają się i wówczas należy wysadzić je do doniczek.

Rozmnażanie większości gatunków roślin trwałych jest kłopotliwe, nie każdy z nas ma na to czas i warunki, dlatego lepiej jest nabyć ukorzenione sadzonki.

Najbardziej popularną byliną na naszych balkonach jest pelargonia rabatowa o dużych, kulistych kwiatostanach, okrągłych, miękko omszonych liściach, kwitnąca w kolorze czerwonym i różowym. Ostatnio bardziej poszukiwana jest pelargonia bluszczolistna, o nieco drobniejszych kwiatostanach, ale w większej gamie kolorów i co ważne - dla wielu posiadaczy balkonów - o pędach przewieszających się, stąd czasem potocznie nazywana pelargonią pnącą. Liście pelargonii bluszczolistnej są intensywnie zielone, skórzaste, lekko błyszczące, wyglądem przypominają liście bluszczu.

Największe kwiaty z pośród pelargonii ma pelargonia wielkokwiatowa (angielska), często też spotykana jako roślina doniczkowa. Kwiaty jej sa bardzo duże, białe, różowe, fioletowe, kielichowate. Szczególnie ważne jest w przypadku tej pelargonii, aby przeszła okres temp. niższych niż 15st. W przeciwnym wypadku nie zakwitnie.

Mało popularne na balkonach, choć w pełni na to zasługujące, są męczennice (passiflory): olbrzymia i błękitna.
Meczennica olbrzymia kwitnie od lipca do mrozów. Kwiaty jej są okazałe, o bardzo oryginalnym układzie pręcików i słupków, w kolorach niebieskim, różowym, kremowym i bałym. Liście ma duże, intensywnie zielone. Roślina owija się wokół podpór wąsami wyrastającymi z pędów. Dorasta do 3m długości. Najlepszym dla niej stanowiskiem jest słoneczny, osłonięty balkon (loggia). Na zimę nalezy przyciąć pędy i przenieść do mieszkania całą roślinę.
Meczennica błękitna różni się tym od męczennicy olbrzymiej, że liście ma palczaste, rośnie nieco słabej i lubi cieplejsze stanowiska.

Do uprawy na balkonach nadaje się wiele bylin zimujących w gruncie. Jednak ze względu na (na ogół) niewielkie rozmiary tak skrzynek jak i samych balkonów muszą to być rośliny niskie. W przypadku bylin uprawianych na balkonach ważne jest, aby po przekwitnięciu były one nadal dekoracyjne.

Oto opisy kilku takich bylin:

Smagliczka skalna ma liście drobne, nieco srebrzyste,włochate. Jest niska (10-25cm wysokości) i o bardzo zwartym pokroju. Kwitnie na żółto od kwietnia do lipca. Wymaga silnie nasłonecznionych miejsc.

Ubiorek wiecznie zielony - krzewinka o bardzo silnie rozgałęzionych łodygach. Dorasta do 25-35cm wysokości tworząc półkoliste kobierce - kępki. Od konca kwietnia do sierpnia roślina obsypana jest białymi kwiatami. Jeżeli przekwitnięte kwiatostany zostaną przycięte, wówczas roślina powtarza kwitnienie jesienią. Najlepiej rośnie w nasłonecznionym miejscu. Zimą i wczesną wiosną należy chronić rośliny przed wysuszającym działaniem wiatru.

Pierwiosnek gruziński kwitnie już w koncu lutego i w marcu. Bordowe kwiaty osoadzone są tuż nad ziemią, wyrastają z płaskiej rozety liści. Lubi słoneczne stanowiska.

Fiołek pachnący w kolorze niebieskofioletowym kwitnie po raz pierwszy od marca do maja, a często powtarza kwitnienie we wrześniu. Roślina dorasta do 15cm wysokości, lubi miejsca cieniste i półcieniste.

Rośliny dwuletnie

Na balkonie spośród roślin dwuletnich największe zastosowanie mają stokrotki, niezapominajki i batki. Kwitną obficie od wczesnej wiosny do maja-czerwca, czyli wówczas, gdy większość roślin jednorocznych jest jeszcze rozsadą lub siewki zaczynają dopiero wschodzić w skrzynkach. pod koniec maja rośliny dwuletnie ustępują miejsca pelargoniom, petuniom, aksamitkom, które kwitnąć tam będą do końca lata.

Rośliny te sadzimy do skrzynek z jak największą bryłą ziemi, na ogół kwitną już w marcu. Ponieważ ich cylk uprawy trwa dwa lata, najlepiej zakupić je gotowe, gdyż produkcja rozsady jest kłopotliwa.

Stokrotki i bratki lubią miejsca słoneczne. Mogą być sadzone także w półcieniu, ale wówcas mniej obficie kwitną.
Niezapominajki natomiast najefektowniej będą wyglądały w półcieniu i na podłożu stale wilgotnym. Do uprawy na balkonach najlepiej nadają się stokrotki o pełnych, dużych koszyczkach kwiatowych oraz bratki wielkokwiatowe o wielobarwnych, jasnych płatkach.

Rośliny jednoroczne

Do roślin jednorocznych zaliczamy te, których uprawa zamyka się w jednym cyklu wegetacyjnym. Nasiona wysiewamy bezpośrednio do skrzynek balkonowych lub doniczek umieszczonych w mieszkaniu.

Pod koniec marca wysiewać już można rezedrę wonną i groszek pachnący.
W kwietniu natomiast: nagietek lekarski, kochię, ślazówkę ogrodową, maciejkę, chmiel japoński, wilec purpurowy, a pod koniec miesiąca fasolę ozdobną i powój.
Najpóźniej bo w połowie maja wysiewamy nasturcję i dynię ozdobną.

Jeżeli decydujemy się na przygotowanie rozsady w domu, to już:
W lutym powinniśmy wysiać nasiona żeniszka, begonii stale kwitnącej, petunii, kobei i szałwi.
W marcu nasiona lobelii, celozji, przypołudnika i niecierpka.
W kwietniu nemezji powabnej, aksamitki i cynii.

Ziemia do wysiewu nasion powina być umiarkowanie wilgotna. Nasiona starajmy się wysiewać jak najrzadziej - zaoszczędzi nam to czasu przy pikowaniu (rozsada w domu) lub przy przerywaniu (na balkonie) roślin.

Przy rozsadzie należy pamiętać o niezbyt głębokim siewie i stałym utrzymywaniu podłoża w umiarkowanej wilgotności i temp. 15st. Do rozsad nadają się jedynie jasne i niezbyt gorące pomieszczenia.

W warunkach domowych najlepiej udają się rozsady roślin z późniejszego siewu - wówczas rośliny mają odpowiedniejsze warunki wzrostu, bo lepsze jest oświetlenie.
Rozsadę na balkonie wysadzamy w połowie maja, gdy minie obawa przymrozków. W tym też czasie najłatwiej jest kupić gotowe rośliny pelargonii oraz rozsadę tych roślin, których nie sialiśmy w domu.

Żeniszek meksykański, begonia stale kwitnąca, begonia bulwiasta, petunia ogrodowa (zawieratka), szałwia i aksamitki to kwiaty najczęściej uprawiane na naszych balkonach. Nic w tym dziwnego. Łatwe do kupienia w postaci dużych roślin, kwitną od wysadzenia do przymrozków. W sprzedaży znajduje się wiele odmian tych roślin, ciekawych pod względem barw i kształtów kwiatów. Lubią one słońce i regularne podlewanie, od którego w głównej mierze zależy ich trwałość.

Z uprawy nasturcji, którą bardzo lubią szkodniki takie jak mszyce i bielinki, często zbyt pochopnie rezygnujemy. A szkoda, gdyż na dużych balkonach, gdzie mogą być uprawiane odmiany o pędach płożących się, łatwo z niej uzyskać gąszcz zieleni, i to w dodatku z pięknymi kwiatami. Na mniejszych balkonach lepiej jednak siać odmiany karłowe.

Fasola ozdobna, groszek pachnący, wilec purpurowy i powój trójbarwny to najczęściej spotykane pnącza na balkonach. Poza fasolą ozdobną, która obficie podlewana kwitnie prawie przez całe lato i tworzy zwartą masę zieleni, pozostałe wymienione gatunki, a szczególnie groszek pachnący, stosunkowo szybko przestają być dekoracyjne.

Warto może spróbować uprawiać na naszym balkonie chmiel japoński o dekoracyjnych liściach i kobeę. Rośliny te szybko rosną, ich dorastające do kilku metrów, bogato ulistnione pędy w krótkim czasie stwarzają ścianę zielieni na całe lato. Kobea ma bardzo dekoracyjne również kwiaty, duże o dzwonkowatym kształcie, białe lub niebieskie, a kwitnie od lipca do końca września.

Ciekawie na balkonach wygląda dynia ozdobna (tykwa). Jej łodygi dorastają do 10m długości i są gęsto pokryte liśćmi. Duża masa tych liści stanowić może ochronę przed słońcem. Od sierpnia dodatkową ozdobę tykwy stanowią owoce różnych kształtów (gruszkowate, kuliste), żółte, zielone i dwubarwne. Zimą owoce te mogą służyć jako ozdoba naszych mieszkań. Dynia ozdobna wymaga nieco głębszych pojemników niż rośliny jednoroczne, żyznej gleby, częstego nawożenia i bardzo intensywnego podlewania.

Pnącza wymagają podpór. Grube balustrady rzadko są dobrymi podporami i dlatego trzeba wcześniej przygotować kratki, sznurki itp.

Takie rośliny jak maciejka i rezeda nie posiadają szczególnie dekoracyjnych kwiatów, lecz miły zapach, właśnie ze względu na ten zapach warto posiać z boku skrzynki trochę ich nasion.
Maciejkę, rezedę a także groszek pachnący można siać kilka razy, w odstępach 2-3-tygodniowych, wówczas kwitnienie rozciągnie się na całe lato.

Krótkie wskazówki

POJEMNIKI
Dla roślin trwałych powinny być głębokie, o dużej pojemności (10-15 l.). Rośliny jednoroczne i dwuletnie dobrze rosną w typowych skrzynkach balkonowych i różnych misach. Nieodpowiednie są pojemniki metalowe łatwo nagrzewające się.

PODŁOŻE
Ze względu na szczególną łatwość przesuszenia bryły korzeniowej roślin należy do ziemi (dostępnej w kwiaciarniach) dodać substratu torfowego (1część torfu na 2części ziemi). Po przesadzeniu roślin do pojemników ziemię przykrywamy warstwą rozdrobnionej kory sosnowej. Zapobiega ona wysychaniu ziemi. Podłoże w pojemnikach zmieniamy co roku (lub przynajmniej jego część).

NAWOŻENIE
Rośliny trwałe posadzone w kwietniku nie wymagają nawożenia do połowy czerwca. Od połowy czerwca raz w tygodniu nawozimy je roztworem Florovitu lub innego nawozu przygotowanego według receptury podanej przez producenta. Nawożenie należy zakończyć na początku sierpnia. Rośliny jednoroczne nie są tak wymagające i wystarczy im nawożenie 2-3krotne (np. w czerwcu, lipcu i sierpniu), tymi samymi nawozami.

PODLEWANIE
Powinno być systematyczne, choć uzależnione od przebiegu pogody. Nigdy nie wolno nam dopuścić do przesuszenia korzeni, o co szczególnie łatwo na południowej wystawie balkonu, w upalne lato lub w przypadku silnych wiatrów.
Podlewanie musi być na tyle obfite, aby woda przesiąknęła do dna doniczki. Nie wolno nam podlewać roślin w pełnym słońcu, jedynie rano lub późnym popołudniem.

Celozja

W ostatnich latach dzięki wprowadzeniu do uprawy odmian wysokich o ciekawych kolorach i kształtach kwiatostanów, celozja stała się rośliną bardzo modną. Ponadto ma ona szerokie zastosowanie. Zależnie od odmiany może być z dużym powodzeniem stosowana jako roślina z przeznaczeniem na kwiaty cięte (wysokie odmiany), jako roślina rabatowa i doniczkowa (odmiany karłowe i superkarłowe celozji grzebieniastej) oraz na suche bukiety. Celozja nadaje sie do suszenia, gdyż zachowuje świeżość barwy kwiatów i nie zmienia kształtu kwiatostanów.

W uprawie mamy dwie formy celozji: pierzastą i grzebieniastą. Są to rośliny jednoroczne. Kwiaty ich są bardzo gęsto skupione.
U celozji pierzastej kwiatostany tworzą kłosy zebrane w wiechy, a u celozji grzebieniastej - kogucie grzebienie albo kule. Kwiaty mogą być białe, żółte, różowe, czerwone lub fioletowe.
Wysokość roślin zależy od odmiany i waha się od 15 do 70cm.

Uprawa
Zasadniczym terminem wysiewu jest marzec i kwiecień. W marcu nasiona wysiewamy w szklarni, w kwietniu - ogrzewanym inspekcie. Siew powinien być rzadki i płytki. Nasiona wysiewamy do odkażonoego podłoża. Jest to szczególnie ważne, gdyż siewki są bardzo podatne na choroby grzybowe. W trakcie wschodów temperatura powinna wyniosić 20-22st. Po wschodach siewki pikujemy , a najlepiej przesadamy do doniczek ziemnych lub cylindrów, utezymując w pierwszych tygodniach temperaturę 16-18st., później 14-16st.
Pod koniec maja lub na początku czerwca celozję przesadzamy na miejsce stałe. Najlepiej jest przesadzać rośliny z bryłką ziemi. Gwarantuje to ich dobre przyjęcie i szybki wzrost po przesadzeniu.
Celozję grzebieniastą sadzimy co 20-30cm, a celozję pierzastą co 30-40cm. Rośliny zakwitają w 12-14 tygodni po wysiewie i kwitną do późnej jesieni. W gruncie kwitną do przymrozków.
Uprawa celozji może być sterowana terminem wysiewu np. wysiana w lutym, kwitnie już w maju. Wiosenna uprawa w całości musi odbywać się pod osłonami. Opóźniając termin wysiewu można uzyskać rośliny kwitnące późną jesienią, również pod osłonami. Młode rośliny są bardzo delikatne, mają duże wymagania co do gleby i światła. Celozja wymaga gleby przepuszczalnej, nie znosi chłodu i nadmiernej wilgotności. Lubi stanowiska słoneczne, częste podlewanie i zasilanie płynnymi nawozami.

W sklepach ogrodniczych dostępne są następujące odmiany
celozji grzebieniastej:
- 'Aurea' o wys. 30cm i jasnozłotożółtych kwiatach
- 'Empress' o wys. 30cm i purpurowoczerwonych kwiatach
celozji pierzastej:
- 'Feuerfeder' o wys.35cm, ognistoczerwona
- 'Goldfeder' o wys. 35cm, ciemnozłotożółta
Szczególnie cenne i poszukiwane są odmiany wysokie, których nasiona produkowane są w Holandii, np. celozja grzebieniasta 'Supermaster Red' (55-60cm) o bardzo dużych, kulistych kwiatostanach i silnych łodygach. Odmiana ta doskonale nadaje się na kwiaty cięte i do uprawy przyspieszonej. Innymi ciekawymi produkowanymi tam odmianami celozji pierzastej są: 'Forest Fire' o szkarłatnych kwiatach i 'Golden Trumph' o kwiatach złocistożółtych. Obydwie odmiany osiągają wys. 60cm. Do uprawy doniczkowej można polecić odmiany karłowate celozji grzebieniastej 'Empress' o kwiatach purpurowych i ciemnoczerwonych liściach oraz 'Toreador' o kwiatach szkarłatnych.